Parafia Wilkowisko

Historia Parafii

PARAFIA

Parafia w Wilkowisku została powołana w 1328 – zaledwie cztery lata po jej oficjalnej lokacji na prawie niemieckim przez króla Władysława Łokietka. Pierwszy kościół wzniesiono tu w latach 1337-1338. Został on opisany przez Jana Długosza w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. Nieznane są jego losy. Wiadomo natomiast, że kolejną świątynię ufundował około 1521 właściciel wsi Mikołaj Jordan z Zakliczyna. Kościół ten spłonął w wielkim pożarze 28 stycznia 1916. Funkcjonująca do dziś świątynia powstała na wzór poprzedniej w 1923.

Wieś Wilkowisko

Wilkowisko jej początki, według miejscowych przekazów, sięgają roku 966. Jest największą wsią w gminie Jodłownik i dzieli się na kilka części. Centrum stanowi tzw. Wielka Wieś, rozciągnięta wzdłuż potoku Owsianka – tu znajduje się kościół, cmentarz i szkoła. Na stokach Świnnej Góry znajdują się zabudowania osiedla Podlesie, na południowych stokach Działku stoją domy osiedla Zagórze, a w północnej części jest osiedle Owsiana. Najbogatszą częścią miejscowości była niegdyś tzw. Mała Wieś (na płn.-zach. krańcu), gdzie znajdowały się grunty dworskie. Środkiem wsi biegnie droga zbudowana przez powiat limanowski na przełomie XIX/XX w. Wcześniej główna droga łącząca Tymbark z Jodłownikiem wiodła przez górną część Wilkowiska i przysiółek Owsiana.

Wedle tradycji miejscowej nazwa wsi wywodzi się od wilków, które w dawnych czasach upodobały sobie okoliczne lasy, obfitujące w dziką zwierzynę. Napadły one razu pewnego karawanę kupiecką, która nie zdążyła przed nadejściem nocy dotrzeć do Szczyrzyca. Wilki pożarły nieszczęśników i pozostały po nich tylko buty z cholewami. Inna legenda mówi, że przez Wilkowisko podążał do Krakowa i Poznania św. Wojciech, który dokonał tu licznych cudów oraz ochrzcił wszystkich mieszkańców. Wtedy też pogański dąb, pod którym wznoszono wcześniej pogańskie modły przycięto na kształt krzyża.

Wieś powstała w średniowieczu, najstarsze wzmianki pochodzą z 1 połowy XIV w. i dotyczą istniejącej tu od 1328 r. parafii p.w. św. Katarzyny oraz przekazania wsi rycerzowi Piotrowi Kunickiemu herbu Szreniawa. Lokacja wsi nastąpiła najprawdopodobniej w 1324 r. za Władysława Łokietka. W XVI w. wieś należała do szlacheckiego rodu Trąbów z Zakliczyna, potem przeszła na własność klasztoru cystersów ze Szczyrzyca. Od końca XV w. do 1772 r. Wilkowisko należało do powiatu szczyrzyckiego. Z początkiem XIX w., po kasacie majątków zakonnych, wieś przeszła w ręce rodziny Dzieduszyckich, potem Tetmajerów. Pod koniec XIX w. mieszkało tu ok. 800 mieszkańców, w tym kilkunastu Żydów, dziedzicem był Władysław Olszewski. W 1934 r., po reformie administracyjnej wieś przyłączono do gminy w Jodłowniku i taki stan – pomijając krótki epizod w latach 50-tych XX w. – trwa do dnia dzisiejszego.

Od 1880 r. Wilkowisko było własnością Adolfa Przerwy Tetmajera. Jako pomocnik rolny przebywał tu wielokrotnie jego syn Włodzimierz Przerwa Tetmajer (jego przyrodnim bratem był słynny młodopolski poeta Kazimierz Przerwa Tetmajer). Włodzimierz studiował na UJ, mieszkał w Bronowicach, gdzie ożenił się z córką chłopa Anną Mikołajczykówną. Był znanym i cenionym malarzem, założycielem Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana. Włodzimierz po raz pierwszy trafił do Wilkowiska latem 1883 r. gdy miał 22 lata. Przyjechał tu z Tatr, dlatego wieś niespecjalnie go zachwyciła, czemu zresztą dał wyraz w swych listach. Z czasem jednak uroki sielskiego, beskidzkiego krajobrazu spodobały mu się. Tutaj dojrzewały jego poglądy na sztukę i malarstwo, tutaj kształtowała się jego wrażliwość na kulturę wsi, obyczaje ludowe i rolnicze krajobrazy.

Informacje krajoznawcze

Miejscowy kościół parafialny p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej jest już trzecią świątynią, wybudowaną w tym miejscu. Prawdopodobnie pierwszy drewniany kościół w Wilkowisku wzniesiono na pocz. XIV w. Do 1918 roku zbudowano tu kolejno co najmniej dwie świątynie, niestety wszystkie niszczyły pożary. Obecny kościół powstał w latach 1921–27. Wewnątrz pojedyncze elementy wyposażenia z poprzednich wilkowiskich świątyń: cenny krucyfiks z XV w., obraz Matki Boskiej Dobrej Opieki (pocz. XVIII w.). Późnobarokowy ołtarz główny z wizerunkiem patronki kościoła pochodzi ze starego kościoła w Limanowej. Na wieży dwa dzwony z XVI i XVII w. Obok kościoła cmentarz założony w 1848 r.

Naprzeciw kościoła stoi ładna plebania z XIX w. zbudowana w stylu małopolskiego dworku (została wyburzona), niedaleko budynek starej szkoły z 1912 r.

Na wzniesieniu Dział, górującym nad wsią, stoi wysoki kamienny krzyż, wystawiony z inicjatywy ks. proboszcza Jana Rozembarskiego w 1950 r., konserwowany w 1975 i 2000 r. Spod krzyża rozciąga się piękna panorama.

PRZYDROŻNE KAPLICZKI

W Wilkowisku możemy zobaczyć kilka ciekawych kapliczek:

  • W przysiółku Zagórze (na parceli K. Koperka, na płd. stoku Działu 554 m) znajduje się kapliczka kamienna z przełomu XVIII i XIX w. na miejscu dawnego cmentarza cholerycznego. Kapliczką opiekuje się p. B. Kurek
  • W przysiółku Na Dziołku (parcela J. Góreckiego, na północnym stoku wzniesienia Dział 554 m, górującego nad wsią) można zobaczyć kapliczkę, związaną z legendą o pobycie św. Wojciecha. Wzniesiono ją na przełomie XVIII i XIX w. na miejscu tzw. źródła św. Wojciecha. Tryskające spod kapliczki źródło jest uważane za cudowne, zimą woda rzadko w nim zamarza. Ostatnio przeprowadzono remont kapliczki z inicjatywy związanego z Wilkowiskiem prof. Z. Fajklewicza z AGH. Wewnątrz obraz św. Wojciecha. Spod kapliczki piękna panorama na zachodnią część Beskidu Wyspowego.
  • Przy drodze do Jodłownika (po południowej stronie) znajdują się jeszcze 2 kapliczki z końca XIX w., budowane przez majstra Józefa Cudka. Jedna bliżej kościoła, z 1893 r., fundowana przez małżeństwo Paterów z figurą Frasobliwego w szczycie. Zanoszono tu błagalne modły o deszcz w trakcie posuchy. Druga, w dolnej części wsi, fundowana przez rodzinę Gocal, z 1890 r., z obrazem św. Rodziny (opiekę nad tą kapliczką sprawują państwo Czyrnek).